Sahra Çölü’nün Kenarında Bir Kasaba: Merzouga

Büyük Sahra çölü Afrika’nın kuzeyinde dünyanın en sıcak çölü olarak biliniyor. Sahra sayısız kum tepelerinin, uzayıp giden düzlüklerin, yüksek sıcaklıkların başka hiçbir yerde olmadığı kadar sonsuz boyutlara ulaştığı bir coğrafya. Ve bu hiçliğin kenarında kendi halinde bir kasaba, Merzouga.

Merzouga kasabası Fas’ın güney doğusunda yer alıyor. Errachadia eyaletine bağlı olan kasaba Sahra çölüne en yakın yerleşim yeri. Yani Merzouga’dan sonra yaşam bitiyor ve gündüzleri kasıp kavuran çöl sıcakları başlıyor. Sarıya çalan toprak evleri, geniş cadde ve sokaklarıyla Merzouga görüntü olarak Fas’ın diğer kasabalarından pek farklı değil. Eskiden sadece tarım, hayvancılık ve madencilikle geçimini sağlayan Merzougalılar, değişen dünyanın dinamiklerine ayak uydurup turizmi sürdürülebilir bir kaynağa çevirmişler.

Merzouga Gezilecek Yerler

Adını sadece Fas üzerinden Sahra çölüne gidenlerin duyduğu ve çoğu kişinin de haberinin dahi olmadığı Merzouga kasabası, bu uçsuz bucaksız çölü görmek isteyenlerin ziyaretiyle turistik bir destinasyona dönüşmüş. Kasabaya girdiğinizde sadece caddelerde gezen dünyanın dört bir yanından gelmiş turistleri taşıyan 4×4 araçlar dışında, göze batan bir hareketlilik görmüyorsunuz.

Fas’ın birçok popüler noktasına göre, barındırdığı potansiyeli çok da insanın gözüne sokmayan kendi halinde bir yer. Sarı- kırmızı toprak evlerin arasında tek tük lokal restoranlar, gündelik işlerinin içinde koşturan insanlar, Fas’ın geleneksel mimarisini hatırlatan yapılar ve güneşin yakıcı sıcaklığı dışında göze çarpan pek bir şey yok kasaba merkezinde. Merzouga’da hayat çok sakin bir şekilde akıyor.

Coğrafi olarak da önemli bir yere sahip Merzouga. Geçmişte kervan yollarının geçtiği Merzouga, Fas’tan Afrika’ya kültürlerin karıştığı kaynaştığı bir köprü görevi görüyor. Berberilerin, Afrikalı yerlilerinin, Arapların bir arada yaşadığı coğrafyanın renkli ve güzel bir örneği Merzouga kasabası.  

Sahra çölüne açılan bu küçük kasaba, birbirinden farklı turizm aktiviteleri sunan Fas’ın gezilip görülecek en ilgi çekici yerlerinden biri. Fas’a gelip Sahra’yı görmek isteyenlerin ziyaret ettiği Merzouga kasabası çöl deneyimi yaşamak isteyenlere farklı alternatifler sunuyor.

1. Çöl Kampları

Merzouga’da Sahra çölünün tadını çıkarmak ve bu ilginç coğrafyayı birebir hissetmek için çöl kamplarında konaklamak en iyi seçenek. Merzouga ve çevresinde yüzlerce bulan çöl kampı var. Marakeş’ten, Fes’ten, Suvayr’dan ve daha birçok Magrip kentinden Merzouga’ya turlar düzenleniyor.

Bunların bazıları konaklamalı bazıları ise günübirlik turlar. Günübirlik turlar Merzouga ve çevresini görmek için kısıtlı bir zaman tanıyor. Eğer vaktiniz varsa en az bir gece konaklamalı turlara katılın. Konaklamalı turların çoğunda konaklama bu kamplarda yapılıyor. Turu satın almadan önce konaklamanın çadırda olup olmayacağını mutlaka teyit edin.

Kamplar genelde sayısı 10 ile 20 arasında değişen bağımsız çadırlardan oluşuyor. En lüksünden, orta segmente kadar her bütçeye uygun çok farklı kamp seçenekleri var. Kampların elektriği çoğunlukla güneş enerjisinden elde ediliyor. Her kampın yanında elektrik elde etmek için en az birkaç tane güneş paneli bulunuyor. Kampların suyu ise ya tankerlerle geliyor ya da yakınlardaki su kuyularından çıkartılıyor.

Çadırların her birini bir oda gibi düşünebilirsiniz. 3- 4 kişinin rahatlıkla kalabileceği çadırlar, oldukça ferah ve konforlu. Banyo ve tuvaletler çadırın içinde ve ihtiyacınız olan her detay düşünülmüş. Kalın bir kumaştan yapılan çadırların gece soğuğa gündüz sıcağa karşı geçirgenliği oldukça az. Çölde konaklama ile ilgili en çok akla gelen soru, sürüngenler ve akreplerle ilgili.

Acaba çadırların içinde bu tip canlılar giriyor mu? Çadırlar çok muntazam. Çadırının kapısını kapalı tuttuğunuz sürece çadırın içine herhangi bir sürüngenin girmesi çok zor. Tek bir parça bezden yapılan çadırların bağlantı yerlerinde hiç boşluk yok. Bu nedenle içiniz rahat olsun.

Merzouga seyahatimde kumulların hemen yanında kurulmuş olan toplamda 7 çadırdan oluşan Dihya Desert’te kaldım. Dihya Desert Camp ihtiyacınız olan hemen her şeye sahip bir kamp alanı. Çadırlar beklediğimden rahat, geniş ve oldukça konforluydu. Her çadır bağımsız bir oda, iki kişilik veya daha çok kişinin kalabileceği çadırlar var. Otelleri aratmayacak kadar güzel tasarlanmış çadırlar. Sınırsız internet, çadırda sizin için hazırlanmış geleneksel Fas kıyafetleri, gece için yün battaniyeler, harika fotoğraflar çekilmeniz için kalp şeklinde salıncak…

Gün doğumunda eflatuna çalan bir gökyüzü renginin altında bembeyaz çadırlarda uyanıp, gece Afrika müzikleri eşliğinde yıldızları izlemek muhteşem bir duygu. Daha detaylı bilgileri çölde nerede kalınır blog yazımda paylaştım. Burayı çok seveceğinize eminim.

Bu kampların en güzel noktası ise sıcak kumlar ve kum tepeleriyle birkaç adım mesafede olmak. Çadırınızdan ayağınızı dışarı attığınız andan itibaren sıcacık kumları adımlamak, kum tepelerine çıkmak, çölün muazzam gün doğumlarını ve gün batımlarını izlemek için çöl kamplarında konaklamak farklı bir deneyim olacak.

2. Deve Turu İle Kum Tepelerinde Gezin

Şüphesiz ki çölde yapılacak en güzel aktivitelerden biri deve turu. Çöl hayatının en önemli parçası develer. Taşımacılık, ulaşım ve daha birçok şey için develer kullanılıyor. Uzun süre susuzluğa ve çölün yüksek sıcaklığına dayanıklı bu canlılar, kum tepelerini kolaylıkla tırmanıyorlar. Sayıları genelde onu geçmeyen develer bir halat yardımıyla birbirine bağlanıyor. Bu halat develerin bağımsız hareket etmesine engel olmak ve hepsini aynı doğrultuda yönlendirmek için.

Bir de develerin en önünde onları yöneten yerel halktan biri oluyor bir nevi deve çobanı. Daha önce deve ye bindiyseniz öncesinden deneyim sahibisiniz, ama ilk kez biniyorsanız dikkatli olmakta fayda var. Develer oturur vaziyetteyken, devenin üzerindeki etnik desenli semerin üstüne oturuyorsunuz. Tüm yolcular develerin üstüne oturduktan sonra, develer önden arkaya doğru sırasıyla ayağa kalkıyor.

Bu noktada çok dikkatli olmak gerek. Develer ilk önce arka ayaklarını kaldırdıkları için, kalkış sırasında önünüzde duran demiri sıkı sıkıya tutmanız gerekiyor. Kalkış ve inişlerde dengeyi sağlayamazsanız dengenizi kaybedip kumların üstüne sıcak bir iniş yapabilirsiniz.

Hafiften sağa sola sallanarak çıkacağınız kum tepeleri, inişler, yokuşlar, zirvedeki ince kum çizgilerinin üstündeki ufak geziler, özellikle gün batımı ve gün doğumu saatlerinde keyif alacağınız bir aktivite olacak. Arada çıkan kum fırtınalarına denk gelebileceğinizi düşünüp, yanınıza güneş gözlüğü ve şal almayı sakın unutmayın.

Aldığınız şalı geleneksel yöntemlerle başınıza bağlayıp, hem saçlarınız hem de yüzünüzü kumlardan koruyabilirsiniz. Devenin sırtında yol alırken telefonu ya da makinanızı düşürmemek için askı kullanmayı ihmal etmeyin.

3. Jeep Safari İle Merzouga Turu Yapın

Sahra Çölünde yapacağınız aktivitelerden biri de Jeep Safari turu. En az deve turu kadar eğlenceli ve keyifli bir aktivite olan Jeep Safari 4×4 arazi araçlarıyla yapılıyor. Kum alanlarda saplanmadan yol almak için böyle bir araçla yol almanız gerekiyor. Güçlü ve manevra kabiliyeti yüksek bu araçlarla tepelere tırmanmak, kumların üzerinde özgürce yol almak, kah oturup kah kalkmak heyecan verici.

Aracın ani hareketleri sırasında belinizi ve başınızı korumak ve emniyetinizi sağlamak için emniyet kemerlerinizi takmayı unutmayın. Midesi hassas olanlar için bu lunapark kıvamındaki eğlence işkenceye dönüşebilir. Araçlara binmeden önce tıka basa mideyi doldurmak mide bulantısına yol açabilir. Yemek sonrası bu aktiviteyi yapmayın!

4. Berber Köyleri

Fas nüfusunun önemli bir kısmını da Berberler oluşturuyor. Arapların Afrika kıtasına göçünden çok öncesinde de bu coğrafyada yaşayan Berberler’in, tüm Fas’taki nüfusu 14 milyona yakın. Kendilerine Amazigh diyorlar ve bu kendi dillerinde özgür insan anlamına geliyor. Kuzey Afrika’nın büyük bir bölümüne yayılmış olan Berberilerin tarihi bu kıtada oldukça eskiye dayanıyor. Genelde göçebe hayatı tercih eden Berberiler, geçimlerini büyük ölçüde tarım, çiftçilik, çanak çömlek yapımı, dokumacılık, deri işçiliğiyle sağlıyorlar.

Merzouga’ya geldiğinizde kasabanın çevresinde ovaya serpiştirilmiş gibi duran Berberi köylerini hemen fark edeceksiniz. Kıl çadırlarda geleneksel yaşam tarzını koruyan, Afrika’nın en eski halklarından olan Berberlerin bir kısmı büyük şehirlere göç etse de geride kalanlar bu geleneksel yaşamı devam ettiriyor. Çok sade, sadece yaşamak için gerekli olan birkaç eşya ile günlük hayatlarına devam eden Berberi köyleri Sahra çölünde turizmin bir parçası olmuş.

Jeep Safari turunun bir noktası olarak Merzouga’yı görmeye gelen turist gruplarının ziyaret ettiği bu siyah kıl çadırlarda geleneksel nane çayı ikram ediliyor. Fas’ta sık sık karşılaşacağınız çok detaylı desenlere sahip geleneksel dövmeleri Berberi kadınlar ustalıkla yapıyor. Burada dövme yapma becerisi aileden çocuğa geçiyor.

Anneler genelde kız çocuklarına bu beceriyi öğretiyor. Ham maddesi kına olan geçici dövmelerle ellerinize güzel bir Fas hatırası bırakabilirsiniz. Berberilerin köylerinde onların kültürlerine tanık olabilir, yüzyıllardır süre gelen günlük yaşam rutinlerini yakından izleyebilirsiniz.

5. Dayet Srij Gölü

Çölün ortasında bir göl hayal etmek ve bu gölün kenarında pembe tüyleri uzun bacaklarıyla süzülen flamingolar düşünmek biraz hayal ürünü gibi gelse de Merzouga’da böyle bir göl var. Gölün adı Dayet Srij, ama Merzouga gölü ya da flamingo gölü diye de geçiyor. Merzouga kasabasına 5 km uzaklıkta olan Dayet Srij gölü yüksek biyo çeşitliliğe sahip.

Geçmişte bir tuz gölü olan Dayet Srij, Errachidiaya’daki barajdan gelen su ile besleniyor. Yağmurun çok yağdığı dönmede Erachidiya barajının kapakları açılıyor ve Ziz nehri boyunca ilerleyen su Dayet Srij gölünü dolduruyor. Göl Mayıs’tan Kasım’a kadar olan dönmede kuruyor.

Kurak dönemlerde suyu çekilen Dayet Srij, suların yükseldiği zamanlarda ise çok sayıda türe ev sahipliği yapıyor. Bunlardan en başında ise flamingolar ve diğer göçmen kuşlar geliyor. Şanslıysanız büyük koloniler halinde gölü ziyaret eden bu zarif kuşları görebilirseniz. Göl aynı zamanda kuş gözlemcileri tarafından da sıklıkla ziyaret ediliyor.

Gölün çevresi dümdüz bir arazi ile çevrili, arabayla gölün yakınına kadar kolayca gitmek mümkün. Göle yürüyerek gitmek isterseniz de anayoldan 20 dakika kadar yürümeniz gerekiyor.

6. Erg Chebbi

Sahra çölünün kumul tepelerinden en ikonik olanı, güneşin altında ateş rengine çalan kumullarıyla Erg Chebbi. Erg Chebbi kumulları ile ilgili halkın anlattığı şöyle bir efsane var: Erg Chebbi’de yaşayan ellerini sütle yıkayan zengin halk, onlara sığınmak isteyen fakir bir anne ve onun oğlunu barındırmayı reddediyor. Ve tanrı ceza olarak bu kum tepeleriyle bu halkı cezalandırıyor.

Erg Chebbi Cezayir sınırına kadar uzanan kuzeyden güneye 28 km, doğudan batıya 5-7 kilometrelik bir alanı kaplıyor. Merzouga’dan 8 km uzaklıktaki Erg Chebbi muhteşem görüntüsüyle birçok film için de set olarak kullanılmış. 150 metreyi bulan yüksekliğiyle tırmanışın epey zorlu olduğu Erg Chebbi kum kayağı, yamaç paraşütü gibi ekstrem sporlar yapmak isteyenlerinde gözde yeri.

Çöl florası ve faunasını tanımak, çöl kirpisi, çöl serçesi gibi çöl iklimine ayak uydurmuş canlıları gözlemlemek için de Erg Chebbi’yi çok sayıda gözlemci yılın belirli dönemlerinde ziyaret ediyor. Sahra çölü genelde sessiz ve sakin, ancak kum fırtınaları geldiğinde insanı şaşırtacak kadar güçlü bir fırtına sesi ortaya çıkıyor. Gündüz yakıcı sıcak, gece keskin bir soğuk; büyük bir sessizlik ve kum fırtınalarıyla oluşan güçlü ve sarsıcı bir ses…

Zamansız ve zıtlıklarla dolu, Erg Chebbi’nin kumullarında yolculuk yapmak fantastik bir filmin sahnesinde hissetmenizi sağlayan gerçeküstü ve mistik bir deneyim olacak.

7. Vahalar

Vahaları çöl ikliminin hakim olduğu yerlerdeki tarıma uygun sulak alanlar olarak tanımlanıyor. Vadilerden akan nehirlerin hemen yanı başındaki bu değerli topraklar çölün ortasında yeryüzü cenneti gibiler.

Sarıdan kızıla dönen toprağın rengi yemyeşil palmiyeler ve lezzetli hurmaların yetiştiği uzun ağaçlarla buluşuyor vahalarda. Çölün büyük susuzluğuna, tek renkliliğine zıt bu cennet vadiler yemyeşil görüntüsü ve haznesinde barındırdığı su ile yaşam vadediyor.

Nehir yatağında kilolmetrelerce devam eden vahaları Fas’ın güneydoğusunu gezerken sıklıkla karşılaşacaksınız. Merzouga’nın yaşam kaynağı ise Igrane vahası. Merzouga kasabasında yaşayanlar bu vahadaki topraklarda tarım yapıyorlar. Vahanın ortasından akan küçük bir dere yardımıyla bölünmüş tarım alanları sulanıyor.

Zamanınız varsa Cezayir sınırındaki Safsaf vahasını da görün. Safsaf vahası bu çevrede yeşillikler içinde akan tertemiz deresinde serinleyebileceğiniz nadide bir vaha. Palmiyelerin gölgesindeki vahada biraz gezinmek, Merzouga’nın yaşam kaynağını görmek için listenize ekleyin.

8. Ulusal Araba Müzesi

Merzouga’da gezilip görülecek yerlerden biri ise Araba Müzesi. Ulusal 4×4 müzesi olarak da biliniyor. Müzenin koleksiyonu çoğunlukla eski dönemlere ait jeeplerden oluşuyor. Tarihi 1920’li yıllara dayanan jeepler daha çok batı tarzını yansıtıyor.

Müzenin eksikliği ise arabalara dair açıklayıcı bir bilginin olmaması. Otuza yakın 4×4 aracın sergilendiği müze 15-20 dakikada gezilebilir. Arabalar ilginizi çekiyorsa bu müzeyi ziyaret edin. Araba Müzesinin girişi ücretsiz, herhangi bir ödeme yapmadan bu müzeyi gezebilirsiniz.

9. Dar Gnaoua, Khamlia Köyü

Merzouga’ya 7 km uzaklıkta; Mali, Sudan ve Senegal’den yüzyıllar önce Fas’a gelen siyahilerin kurduğu Khamlia köyü geleneksel müzikler ve danslarıyla biliniyor. Otantik bir atmosferde etnik müziklerin dinlendiği Khamlia köyü Merzouga’ya gelen birçok turun uğrak noktası.

Bir yandan tarım ve hayvancılıkla geçimlerini sağlayan Khamlia halkı, köyü ziyarete gelenlerle birlikte turizmle gelen değişime de ayak uydurmuş. Geleneksel müziklerini danslarını devam ettirdikleri bir de mekanları var, adı Dar Gnaoua müzik. Burada müzik yapan iki grup var; Bambara ve Pigeon de Sables.

Dar Gnaoua’da Afrika’nın etnik müziklerini hoş bir ambiyans içinde dinleyebilir, hareketli danslarına eşlik edebilirsiniz. Rezervasyon olmadan günün her saati Dar Gnaoua’da geleneksel enstrümanlarla canlı müzik yapılıyor. Etnik müzik seviyorsanız Merzouga gezisinin bir durağına Khamlia köyünü de ekleyin. Canlı performanstan sonra biraz bahşiş bırakabilir ya da hazırladıkları Cd’yi satın alabilirsiniz. Dar Gnaoua’ya giriş ücretsiz.

10. Maden Ocakları

Merzouga ve çevresinde çok sayıda maden ocağı var. Bir dönem Fransızların işlettiği bu maden ocaklarının bir kısmı atıl durumda ve meraklı turistlerin ziyaret ettiği turistik bir noktaya dönüşmüş. Bu maden ocaklarından en çok ziyaret edilenleri Mfis galena madenleri ve Kohl madenleri.

Mfis madenleri yüksek bir plato üzerinde muhteşem bir panoramik manzaraya sahip. Erg Chebbi’nin bir ucunda askeri bir köyün yanındaki Mfis madenlerinde çoğunlukla Berberi işçiler çalışıyor.

Uzunluğu kilometrelerce devam eden derinliği 50 metrenin üzerinde olan kanallardan Kurşun, çinko gibi farklı madenlerin çıkarılıyor. Bu ocaklarda çıkarılan madenlerin hemen yanında topraktan yapılmış dev su tanklarında toplanan sular, madenlerin işlenmesi için kullanılıyor.

Maden ocaklarının etrafında yerliler ufak tezgahlarında çıkan madenlerden küçük parçalar satıyorlar. Farklı hediyeler sevenler, Fas’tan sevdiklerine farklı bir hediye almak isteyenler bu madenlerden ilgi çekici olabilir.

Büyüleyici dokusu ve sonsuzluk hissi veren Sahra Çölünün giriş kapısı olan Merzouga kasabası, farklı ve unutulmaz deneyimleri yaşayabileceğiniz çok özel bir yer. Dünyanın en ilginç noktalarından biri olan Sahra Çölünü görmek isteyenlerin, Fas seyahatinin vazgeçilmez durağı Merzouga’yı yeni yerler keşfetmeyi sevenlerin keyif alacağı bir destinasyon.